İnsanlık şimdi küresel bir krizle karşı karşıya. Belki de neslimizin en büyük krizi. İnsanların ve hükümetlerin önümüzdeki birkaç hafta içinde alacağı kararlar muhtemelen gelecek yıllar için dünyayı şekillendirecek. Sadece sağlık sistemlerimizi değil ekonomimizi, politikamızı ve kültürümüzü de şekillendirecekler. Hızlı ve kararlı davranmalıyız. Ayrıca eylemlerimizin uzun vadeli sonuçlarını da dikkate almalıyız. Alternatifler arasında seçim yaparken, kendimize sadece acil tehdidin nasıl üstesinden gelineceğini değil, aynı zamanda fırtına geçtikten sonra nasıl bir dünya yaşayacağımızı da sormalıyız. Evet, fırtına geçecek, insanlık hayatta kalacak, çoğumuz hala hayatta olacağız – ama farklı bir dünyada yaşayacağız.

Birçok kısa vadeli acil durum önlemleri hayatın bir armatürü haline gelecektir. Acil durumların doğası budur. Tarihsel süreçleri ileriye taşırlar. Normal zamanlarda yıllar süren müzakerelerle alınabilecek kararlar birkaç saat içinde alınır. Olgunlaşmamış ve hatta tehlikeli teknolojiler devreye girebilir, çünkü hiçbir şey yapmama riski, bir şey yapma riskinden daha büyüktür. Bütün ülkeler büyük ölçekli sosyal deneylerde kobay olarak hizmet eder. Herkes evden çalışıp sadece uzaktan iletişim kurduğunda ne olur? Tüm okullar ve üniversiteler çevrimiçi olduğunda ne olur? Normal zamanlarda hükümetler, işletmeler ve eğitim kurulları bu tür deneyleri yapmayı asla kabul etmezler. Ama bunlar normal zamanlar değil.

Bu kriz zamanında, iki önemli seçimle karşı karşıyayız. Birincisi totaliter gözetim ile vatandaşın güçlendirilmesi arasında. İkincisi milliyetçi tecrit ile küresel dayanışma arasındadır.

Cilt altı gözetimi

Salgını durdurmak için, tüm popülasyonların belirli yönergelere uyması gerekir. Bunu başarmanın iki ana yolu vardır. Bir yöntem, hükümetin insanları izlemesi ve kuralları ihlal edenleri cezalandırmasıdır. Bugün, insanlık tarihinde ilk kez, teknoloji herkesi her zaman izlemeyi mümkün kılıyor. Elli yıl önce, KGB günde 24 saat 240 milyon Sovyet vatandaşını takip edemez ve KGB toplanan tüm bilgileri etkili bir şekilde işlemeyi umamazdı. KGB, insan ajanlara ve analistlere güveniyordu ve her vatandaşı takip etmek için bir insan aracısı yerleştiremezdi. Ancak şimdi hükümetler kanlı canlı hayaletler yerine her yerde bulunan sensörlere ve güçlü algoritmalara güvenebilirler. Korona virüs salgınına karşı yaptıkları savaşta birçok hükümet yeni gözetleme araçlarını çoktan konuşlandırdı. En dikkat çeken durum Çin. Çin yetkilileri, insanların akıllı telefonlarını yakından izleyerek, yüz milyonlarca yüz tanıyan kamerayı kullanarak ve insanları vücut sıcaklıklarını ve tıbbi durumlarını kontrol etmeye ve bildirmeye zorlayarak, Çin yetkilileri sadece şüpheli korona virüs taşıyıcılarını hızlı bir şekilde tanımlamakla kalmaz, aynı zamanda hareketlerini ve temasa geçtikleri kişileri belirleyebilir. Bir dizi mobil uygulama, vatandaşları enfekte hastalara yakınlıkları konusunda uyarmakta.

Bu tür bir teknoloji sadece Doğu Asya ile sınırlı değildir. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu geçtiğimiz günlerde İsrail Güvenlik Ajansı’na normalde teröristlerle  mücadele etmek üzere ayrılmış gözetim teknolojisini, korona virüs hastalarını izlemek için  kullanma yetkisi verdi. İlgili parlamento alt komitesi tedbiri onaylamayı reddettiğinde, Netanyahu bunu bir “olağanüstü hal kararı” ile sıkıştırdı. Tüm bunların yeni bir şey olmadığını iddia edebilirsiniz. Son yıllarda hem hükümetler hem de şirketler insanları izlemek, izlemek ve manipüle etmek için her zamankinden daha gelişmiş teknolojiler kullanıyor. Yine de dikkatli olmazsak, salgın, gözetim

 tarihinde önemli bir dönüm noktası olabilir. Sadece şimdiye kadar onları reddeden ülkelerde kitlesel gözetim araçlarının konuşlandırılmasını normalleştirebileceği için değil, daha da ötesi, “cildin üstünden” “cilt altı” gözetimi (sürveyansına) dramatik bir geçiş anlamına geliyor.

Şimdiye kadar, parmağınız akıllı telefonunuzun ekranına dokunduğunda veya bir bağlantıyı tıkladığında, hükümet tam olarak parmağınızın neyi tıkladığını bilmek isterdi. Ancak korona virüs ile ilginin odak noktası değişmiştir. Şimdi hükümet parmağınızın sıcaklığını ve cildinizin altındaki kan basıncını bilmek istiyor.

Acil durum pudingi

Gözetim altında durduğumuz yerde çalışırken karşılaştığımız sorunlardan biri, hiçbirimizin nasıl gözetim altında tutulduğumuzu ve gelecek yılların neler getirebileceğini tam olarak bilmememizdir. Gözetim teknolojisi son derece hızlı gelişiyor ve 10 yıl önce bilim kurgu gibi görünen şey bugün eski haber oldu. Bir düşünce deneyi olarak, her vatandaşın günde 24 saat vücut ısısını ve kalp atış hızını izleyen biyometrik bir bilezik takmasını talep eden varsayımsal bir hükümeti düşünün. Elde edilen veriler devlet algoritmaları tarafından istiflenir ve analiz edilir. Algoritmalar, siz bilmeden önce bile hasta olduğunuzu bilecek ve aynı zamanda nerede olduğunuzu ve kiminle buluştuğunuzu da. Böylece, enfeksiyon zincirleri büyük ölçüde kısaltılabilir ve hatta tamamen kesilebilir. Böyle bir sistem, günler içinde salgını durdurabilir. ulağa haria geliyor, değil mi?

Dezavantajı, elbette, bunun korkunç yeni bir gözetim sistemine meşruiyet vermesidir. Örneğin, CNN yerine bir Fox bağlantısını tıkladığımı biliyorsanız, bu size politik görüşlerim ve hatta kişiliğim hakkında bir şeyler öğretebilir. Ama video klibi izlerken vücut sıcaklığım, kan basıncım ve kalp atışımın ne hale geldiğini de izleyebiliyorsanız, beni neyin güldürdüğünü, ne ağlattığımı ve beni gerçekten çok sinirlendiren şeyi öğrenebilirsiniz. Öfke, neşe, can sıkıntısı ve sevginin tıpkı ateş ve öksürük gibi biyolojik fenomenler olduğunu hatırlamak çok önemlidir. Öksürüğü tanımlayan aynı teknoloji, gülmeyi de tanımlayabilir. Şirketler ve hükümetler toplu olarak biyometrik verilerimizi toplamaya başlarsa, bizi kendimizi bildiğimizden çok daha iyi tanıyabilirler ve o zaman sadece duygularımızı tahmin etmekle kalmaz, aynı zamanda duygularımızı manipüle edebilir ve bize istedikleri her şeyi satabilirler – bir ürün olsun ya da bir politikacı. Biyometrik izleme, Cambridge Analytica’nın veri hackleme taktiklerini Taş Devri’nden bir şeye benzetecektir. 2030’da, her vatandaşın günde 24 saat biyometrik bir bilezik takması gerektiğinde Kuzey Kore’yi düşünün. Büyük Lider tarafından yapılan bir konuşmayı dinlerseniz ve bilezik öfkeyi işaret ederse, işiniz bitti demektir.

 Elbette, acil bir durum sırasında alınan geçici bir önlem olarak biyometrik gözetimi savunabilirsiniz, acil durum sona erdiğinde o da gidecek diyerek. Ancak geçici önlemler, özellikle ufukta her zaman yeni bir acil durum olduğunda, acil durumların ötesine uzanma gibi kötü bir alışkanlığa sahiptir. Örneğin benim ülkem İsrail, 1948 Bağımsızlık Savaşı sırasında olağanüstü hal ilan etti ve bu da basın sansüründen ve toprak müsaderesinden puding yapmak için özel düzenlemelere kadar bir dizi geçici önlemi haklı çıkardı, onayladı. Kurtuluş Savaşı kazanılanı  uzun zaman oldu, ancak İsrail acil durumun bittiğini ilan etmedi ve 1948’deki “geçici” önlemlerin çoğunu ortadan kaldıramadı (acil durum kararnamesi 2011’de kaldırıldı).

Korona virüs enfeksiyonları sıfıra düştüğünde bile, bazı verilere aç hükümetler biyometrik gözetim sistemlerini yerinde tutmaları gerektiğini, çünkü ikinci bir korona virüs dalgasından korktukları veya Orta Afrika’da gelişen yeni bir Ebola dalgası bulunduğunu iddia edebilirler veya . Demek istediğimi anladınız. .Gizliliğimiz üzerinde son yıllarda büyük bir savaş sürüyor. Korona virüs krizi savaşın devrilme noktası olabilir. Çünkü insanlara gizlilik ve sağlık arasında bir seçim yapıldığında, genellikle sağlığı seçerler.

Sabun polisi

İnsanlardan gizlilik ve sağlık arasında seçim yapmalarını istemek aslında sorunun temelidir. Çünkü bu yanlış bir seçim. Hem mahremiyetin hem de sağlığın tadını çıkarabiliriz ve çıkarmalıyız. Totaliter sürveyans rejimleri başlatarak değil, vatandaşları güçlendirerek sağlığımızı korumayı ve korona virüs salgınını durdurmayı seçebiliriz. Son haftalarda, korona virüs salgınını içermeye yönelik en başarılı çabalardan bazıları Güney Kore, Tayvan ve Singapur tarafından düzenlendi. Bu ülkeler izleme uygulamalarından biraz yararlanmış olsa da, kapsamlı testlere, dürüst raporlamaya ve iyi bilgilendirilmiş bir halkın istekli işbirliğine çok daha fazla güvenmişlerdir. Merkezi izleme ve sert cezalar, insanları faydalı yönergelere uygun hale getirmenin tek yolu değildir. İnsanlara bilimsel gerçekler söylendiğinde ve insanlar bu gerçekleri anlatmak için kamu otoritelerine güvendiklerinde, vatandaşlar bir abi omuzlarının üzerinden onları izlemeden bile doğru şeyi yapabilirler. Kendini motive eden ve iyi bilgilendirilmiş bir nüfus genellikle cahil bir popülasyondan çok daha güçlü ve etkilidir.

Örneğin, ellerinizi sabunla yıkamayı düşünün. Bu, insan hijyenindeki en büyük gelişmelerden biri olmuştur. Bu basit eylem her yıl milyonlarca can kurtarıyor. Kabul edilmekle birlikte, bilim adamları sadece ellerin sabunla yıkanmasının önemini keşfettiler. Daha önce, doktorlar ve hemşireler bile ellerini yıkamadan bir ameliyattan diğerine geçiyorlardı. Bugün her gün milyarlarca insan sabun polisinden korktukları için değil, gerçekleri anladıkları için ellerini yıkıyor. Ellerimi sabunla yıkarım çünkü virüs ve bakterileri duydum, bu küçük organizmaların hastalıklara neden olduğunu anlıyorum ve sabunun onları kaldırabileceğini biliyorum.

Ancak böyle bir uyumluluk ve işbirliği seviyesine ulaşmak için güvene ihtiyacınız var. İnsanların bilime güvenmesi, kamu yetkililerine güvenmesi ve medyaya güvenmesi gerekir. Son birkaç yıldır sorumsuz politikacılar bilime, kamu otoritelerine ve medyaya olan güveni kasıtlı olarak baltaladılar. Şimdi aynı sorumsuz politikacılar, doğru şeyi yapmak için halka güvenemeyeceğinizi savunarak, otoriteryanizme giden yüksek yolu almaya yönelebilir.

 Normalde, yıllarca aşınmış olan güven bir gecede yeniden oluşturulamaz. Ama bunlar normal zamanlar değil. Kriz anında, zihinler de hızla değişebilir. Kardeşlerinizle yıllarca acı tartışmalar yaşayabilirsiniz, ancak bazı acil durumlar olduğunda aniden gizli bir güven ve dostluk rezervini keşfedersiniz ve birbirlerine yardım etmek için acele edersiniz. Bir gözetim rejimi inşa etmek yerine, insanların bilime, kamu otoritelerine ve medyaya olan güvenini yeniden oluşturmak için çok geç değildir. Kesinlikle yeni teknolojileri de kullanmalıyız, ancak bu teknolojiler vatandaşları güçlendirmelidir. Vücut sıcaklığımı ve tansiyonumu izlemekten yanayım, ancak bu veriler çok güçlü bir hükümet oluşturmak için kullanılmamalıdır. Aksine, bu veriler daha bilinçli kişisel seçimler yapmamı ve hükümeti kararlarından sorumlu tutmamı sağlamalı.

Kendi tıbbi durumumu günde 24 saat izleyebilseydim, sadece başkaları için sağlık tehlikesi haline gelip gelmediğimi değil, aynı zamanda sağlığıma hangi alışkanlıkların katkıda bulunup bulunmadığını da öğrenirdim. Eğer korona virüsün yayılmasıyla ilgili güvenilir istatistiklere erişip analiz edebilseydim, hükümetin bana doğruyu söyleyip söylemediğini ve salgınla mücadele için doğru politikaları benimsediğini yargılayabilirim. İnsanlar gözetim hakkında her konuştuğunda, aynı gözetim teknolojisinin sadece hükümetler tarafından değil, bireyleri izlemek için değil, hükümetleri izlemek için de bireyler tarafından kullanılabileceğini unutmayın.

Koronavirüs salgını bu nedenle önemli bir vatandaşlık sınavıdır. Önümüzdeki günlerde, her birimiz temelsiz komplo teorileri ve kendi kendine hizmet eden politikacılar bir yana, bilimsel verilere ve sağlık uzmanlarına güvenmeyi seçmeliyiz. Doğru seçimi yapamazsak, sağlığımızı korumanın tek yolunun bu olduğunu düşünerek kendimizi en değerli özgürlüklerimizi teslim ederken bulabiliriz.

Küresel bir plana ihtiyacımız var

Karşılaştığımız ikinci önemli seçim milliyetçi tecrit ile küresel dayanışma arasındadır. Hem salgının kendisi hem de ortaya çıkan ekonomik kriz, küresel sorunlardır. Sadece küresel işbirliği ile etkin bir şekilde çözülebilirler.

Her şeyden önce, virüsü yenmek için küresel çapta bilgi paylaşmamız gerekiyor. İnsanların virüslere karşı en büyük avantajı budur. Çin’deki bir korona virüs ve ABD’deki bir korona virüs, insanlara nasıl bulaşacağı konusunda ipuçlarını birbirleriyle değiştiremez. Ancak Çin, ABD’ye korona virüs ve bununla nasıl başa çıkılacağı hakkında birçok değerli ders verebilir. İtalyan bir doktorun sabahın erken saatlerinde Milano’da keşfettiği şey, akşam saatlerinde Tahran’da hayat kurtarabilir. İngiltere hükümeti çeşitli politikalar arasında tereddüt ettiğinde, bir ay önce benzer bir ikilemle karşı karşıya olan Korelilerden tavsiye alabilir. Ancak bunun gerçekleşmesi için küresel bir işbirliği ve güven ruhuna ihtiyacımız var.

Ülkeler açık ve alçakgönüllü bir şekilde bilgi paylaşmaya istekli olmalı ve aldıkları verilere ve iç görülere güvenebilmelidir. Ayrıca, özellikle kitleri ve solunum makinelerini test eden tıbbi ekipman üretmek ve dağıtmak için küresel bir çabaya ihtiyacımız var. Yerel olarak yapmaya çalışan ve alabileceği her türlü ekipmanı biriktirmeye çalışan her ülke yerine, koordineli bir küresel çaba üretimi büyük ölçüde hızlandırabilir ve hayat kurtaran ekipmanın daha adil bir şekilde dağıtılmasını sağlayabilir. Tıpkı ülkelerin savaş sırasında kilit endüstrileri millileştirmesi gibi, korona virüse karşı yapılan insan savaşı, önemli üretim hatlarını “insanlaştırmamızı” gerektirebilir. Birkaç korona virüs vakası olan zengin bir ülke, daha sonra yardıma ihtiyaç duyması durumunda ve gerektiğinde diğer ülkelerin yardımına geleceğine güvenerek, birçok vaka ile daha fakir bir ülkeye değerli ekipman göndermeye istekli olmalıdır. Tıbbi personeli havuzlamak için benzer bir küresel çaba düşünebiliriz. Şu anda daha az etkilenen ülkeler, gerek saatlerinde yardım etmek için, gerekse değerli deneyim kazanmak için sağlık personelini dünyanın en kötü bölgelerine gönderebilirler. Daha sonra salgın kaymalarına odaklanırsa, yardım ters yönde akmaya başlayabilir. Ekonomik cephede de küresel işbirliği hayati önem taşımaktadır. Ekonominin ve tedarik zincirlerinin küresel doğası göz önüne alındığında, her hükümet diğerlerini tamamen göz ardı ederek kendi işini yaparsa, sonuç kaos ve derinleşen bir kriz olacaktır. Küresel bir eylem planına ihtiyacımız var ve buna hızlı bir şekilde ihtiyacımız var.

Diğer bir gereklilik de seyahat konusunda küresel bir anlaşmaya varılması. Uluslararası seyahatlerin aylarca askıya alınması muazzam zorluklara neden olacak ve korona virüs ile savaşı engelleyecektir. Ülkeler, en azından önemli gezginlerin bir sınırı aşmaya devam edebilmeleri için işbirliği yapmalıdır: bilim adamları, doktorlar, gazeteciler, politikacılar, iş adamları. Bu, gezginlerin kendi ülkelerine göre ön taraması konusunda küresel bir anlaşmaya varılarak yapılabilir. Bir uçakta sadece dikkatle taranan yolculara izin verildiğini biliyorsanız, onları ülkenize kabul etmeye daha istekli olursunuz.

Ne yazık ki, şu anda ülkeler bunlardan neredeyse hiç yapmıyor. Kolektif bir felç uluslararası toplumu yakaladı. Odada hiçbir yetişkin yok gibi görünüyor. Daha önce haftalar önce küresel liderlerin acil bir toplantısının ortak bir eylem planı hazırlaması bekleniyordu. G7 liderleri sadece bu hafta bir video konferans düzenlemeyi başardılar ve bu toplantı bir planla sonuçlanmadı. 2008 mali krizi ve 2014 Ebola salgını gibi önceki küresel krizlerde ABD küresel lider rolünü üstlendi. Ancak mevcut ABD yönetimi liderlik işini bıraktı. Amerika’nın büyüklüğünü insanlığın geleceğinden çok daha fazla önemsediğini çok açık bir şekilde ortaya koydu.

Bu yönetim en yakın müttefiklerini bile terk etti. AB’den tüm seyahatleri yasakladığında, AB’ye bu kadar kesin önlem konusunda AB’ye danışmakla kalmayıp, önceden haber vermek kadar zahmetli olmadı. Yeni bir Covid-19 aşısına tekel hakkı satın almak için bir Alman ilaç şirketine 1 milyar dolar teklif ettiği iddia edilen Almanya’ya skandal yaşattı. Mevcut yönetim yöntemini değiştirse ve küresel bir eylem planı ortaya çıkarsa bile, çok az kişi asla sorumluluk almayan, hata kabul etmeyen ve tüm suçu başkalarına bırakırken rutin olarak kendisi için tüm krediyi alan bir lideri takip edecektir.

ABD’nin bıraktığı boşluk diğer ülkeler tarafından doldurulmazsa, sadece mevcut salgını durdurmak daha zor olmakla kalmayacak, aynı zamanda mirası da gelecek yıllarda uluslararası ilişkileri zehirlemeye devam edecektir. Yine de her kriz bir fırsattır. Mevcut salgının insanlığın küresel bağışıklığın yarattığı akut tehlikeyi fark etmesine yardımcı olacağını ummalıyız.

İnsanlığın bir seçim yapması gerekiyor. Ayrışma-uyuşmazlık yolunda mı gideceğiz yoksa küresel dayanışma yolunu mu benimseyeceğiz? Anlaşmazlığı seçersek, bu sadece krizi uzatmakla kalmayacak, aynı zamanda gelecekte daha da kötü felaketlere yol açacaktır. Küresel dayanışmayı seçersek, bu sadece korona virüse karşı değil, 21. yüzyılda insanlığa saldırabilecek tüm gelecek salgınlara ve krizlere karşı bir zafer olacaktır.

Yuval Noah Harari: the world after coronavirus

Çeviri: Alev Topçu